بازار تبريز


شهر تبریز به مناسبت قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم از دیرباز مرکز مبادله کالا میان خاور دور و اروپا بوده‌ و وصف بازار‌های آن در خاطرات بسیاری از بازرگانان و جهان‌گردان آمده‌است.

"ابن بطوطه" سياح مشهور كه در سال 731 ه.ق. وارد تبريز شده مي‌گويد: «بازار تبريز يكي از بهترين بازارهايي بود كه من در همه شهرهاي دنيا ديده‌ام... من به بازار جواهريان رفتم، بس كه از انواع جواهرات ديدم چشمم خيره گشت». "تاورنيه" نيز در سال 1046 ه.ق. از بازار تبريز ديدن كرده و آن را ستوده است.
"شواليه شاردن "CHARDIN فرانسوي نيز تبريز را داراي عالي‌ترين بازارهاي آسيا دانسته و با اظهار شگفتي از گنبدهاي زيبا و طاق‌هاي ديدني، بازار هشت‌گوش و وسيع قيصريه را زيباترين بخش بازار تبريز دانسته است.
"حمدالله مستوفی" مورخ و جغرافی‌دان معروف قرن هشتم، ضمن تعریف خوبی و فراوانی غلات و میوه‌های تبریز و اشاره به مزیت پاره‌ای از انواع مخصوص گلابی، سیب، زردآلو و انگور آن، مردم این شهر را اعم از فقیر و غنی اهل کسب و داد و ستد معرفی كرده و یادآور شده که در آن دیار متمول بسیار است.»

بازار تبريز كه به عنوان يكي از شاهکارهای معماری ایرانی شناخته مي‌شود، در سال ۱۱۹۳ ه.ق. بر اثر زلزله با خاک یکسان شد، اما طولی نکشید که به همت مردم شهر بازسازی گشت.

بازار تبریز هم اکنون به طول یک کیلومتر بزرگ‌ترین مجموعه سرپوشیده دنیاست كه در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌است.

طاق‌ها و گنبدهای گچ‌بري شده و مزين به نقش‌ و نگار بلند آن، سازه‌های آجری به هم پیوسته، آرایش دكان‌ها، کثرت تیمچه‌ها، وجود انواع مشاغل و تعداد زیادی مدرسه و مسجد که در کنار سرا‌های بازرگانی قرار گرفته‌اند، این بازار را نمونه‌ای عالی از محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی بدل ساخته‌است.

بزرگ‌ترین گنبد این بازار، گنبد تیمچه مظفریه ‌است و از مهم ترين تيمچه‌هاي فعلي بازار تبريز مي‌توان به: تيمچه امير ، تيمچه مظفريه ، تيمچه شيخ کاظم ، تيمچه گرجيلر ، تيمچه حاج صفر علي ، تيمچه ميرزا شفيع ، تيمچه حاج رحيم ، تيمچه حاج مير ابوالحسن و... اشاره كرد.
در همه این بازارها، تیمچه‌ها، سرای‌ها و چهارسوهایی هست که حجره‌ها و مغازه‌های آن‌ها مرکز عمده فروشی اجناس گوناگون داخلی و خارجی است.

مقدمات يونسكو براي "ثبت بازار تبريز در آثار جهانى"

كارشناسان يونسكو براى فراهم كردن مقدمات ثبت بازار تبريز در آثار جهانى از اين بازار ديدن كرده‌اند.
به گفته كارشناسان، هم اكنون پرونده بازار تبريز در سازمان ميراث فرهنگى، صنايع دستى و گردشگرى در حال بررسى است و در صورت تكميل مراحل قانونى، اصلى‌ترين گزينه ايران به منظور ثبت در فهرست آثار جهانى براى سال آينده ميلادى خواهد بود.

بازاريان تبريز در طول ۱۰ سال گذشته بيش از ۹۰ درصد بافت فرسوده اين اثر تاريخى را مرمت كرده و در اين مدت حدود ۲ ميليارد تومان هزينه كرده اند.

اين بازار منحصر به فرد با وجود گذشت صدها سال اهميت تجارى خود را از دست نداده، به طورى كه هم اكنون ۸۰ درصد شريان اقتصادى منطقه در اين بازار جريان دارد.

زمان ساخت و پيشينه تاريخى بازار تبريز معلوم نيست چرا كه به دليل وقوع ۱۱ زلزله مخرب در تاريخ تبريز، اين مجموعه بارها تخريب و از سوى مردم و حاكمان محلى بازسازى شده است. اما اسناد تاريخى نشان مى دهد معمارى بازار كنونى تبريز مربوط به اواخر دوره زنديه و اوايل سلسله قاجار است. در واقع به دنبال وقوع آخرين زلزله مخرب در تبريز به سال ۱۱۹۳ ه.ق. اين بازار براى چندمين بار در طول تاريخ بازسازى شده و بر راسته‌ها و تيمچه‌هاى آن افزوده شده است.